2024 October 15 - سه شنبه 24 مهر 1403
دو فريضه بزرگ براي نظارت عمومي
کد خبر: ٧٨ تاریخ انتشار: ٢٦ دي ١٣٩٣ - ١٦:٤٨ تعداد بازدید: 2303
صفحه نخست » عمومی » مقالات
به كوشش: سيد ابوالفضل طباطبايي اشكذري
دو فريضه بزرگ براي نظارت عمومي

تعريف معروف و منكر:

امر به معروف و نهى از منكر دو فريضه بزرگ از فرايض ديني و از ضروريات اسلام به شمار مى رود و با توجه به اينكه احكامى مشترك دارند و غالباً در آيات و روايات در كنار هم آمده اند.

واژه شناسان در باره تعريف اين دو واژه تعاريف متفاوت و متعددي را ارائه نموده اند كه هر كدام ا ز آنها قابل بحث و بررسي است و مي تواند در ترازوي نقد قرار گيرد.

برخي ها اين چنين تعريف كرده اند كه امر به معروف در اصطلاح به معناي فرمان دادن به ه ركاري است كه حسن و خوب يآن از نظر عقل و شرع شناخته شده است و نهي از منكر به معناي باز داشتن از هر كار ياست كه حسن آن از نظر عقل و شرع ناشناخته است و يا عقل و شرع به قبح آن حكم مي كند. التحقيق: 12/239.

امر به معروف و نهي ا زمنكر از جمله واجبات و فرايضي است كه هم در علم فقه وارد شده و هم در علم كلام از آن بحث و گفتگو شده است.

اما به جهت آنكه تعبير گوناگوني در باره اين دو فريضه در روايات و احاديث وارد شده است و از مجموعه آنها استفاده مي شود كه گستره وسيعي دارد و حتي در برخي تعابير روايي شامل نصيحت و موعظه و تعليم جاهل  نيز شده است و با آن نيز محقق مي گردد  پس بايد مفهوم وسيع تري را براي اين دو فريضه تبيين نمود.

از اين رو بهتر است واژه مزبور را اين چنين تعريف نمود: امر به معروف و نهي ا زمنكر عبارت است از هر گونه اقدامي كه به تحقق معروف كمك كند و از وقوع منكر جلو گيري كند اعم از اينكه اقدام مزبور با گفتار باشد و يا با عمل و رفتار و يا هرسبب ديگر. مضمون اين تعريف د رجواهر الكلام ج 21 ص 381 آمده است.

 

اهميت امر به معروف و نهي از منكر :

قرآن كريم به عنوان قانون اساسي دين مبين اسلام كه از بيان هيچ خشك و تري دريغ نفرموده است نسبت به اين دو فريضه بزرگ الهي نيز توجه كرده و ايات متعددي را در باره نازل فرموده و به بيان آن پرداخته است كه به برخي از آنان اشاره مي نماييم.

 قرار گرفتن اين دو فريضه د ركنار ايمان به خداوند و ترك آن در كنار نفاق:

در آياتي از قرآن كريم دو ويژگي متقابل را براي دو گروه مقابل يكديگر از جهت اعتقادي و رفتاري قرار داده است يعني ويژگي امر به معروف و نهي از منكر را براي مومنان به خداوند و ويژگي امر به منكر و نهي از معروف را براي منافقان و دو چهره گان بيان فرموده است.

يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْأَخِرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَيُسَرِعُونَ فِى الْخَيْرَ تِ وَأُوْلَل-ِكَ مِنَ الصَّلِحِينَ )آلِ عِمْرَانَ:114/3)

به خدا و روز قيامت ايمان دارند؛ و به كار پسنديده فرمان مىدهند و از كار ناپسند باز می دارند؛ و در كارهاى نيك شتاب مى كنند، و آنان از شايستگانند.

وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَآءُ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَوةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَوةَ وَيُطِيعُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ و أُوْلَل-ِكَ سَيَرْحَمُهُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ )التوبة:71/9)

و مردان و زنان با ايمان، دوستان يكديگرند، كه به كارهاى پسنديده وا مى دارند، و از كارهاى ناپسند باز مى دارند، و نماز را بر پا مى كنند و زكات مى دهند، و از خدا و پيامبرش فرمان مى برند. آنانند كه خدا به زودى مشمول رحمتشان قرار خواهد داد، كه خدا توانا و حكيم است.

الْمُنَفِقُونَ وَالْمُنَفِقَتُ بَعْضُهُم مِّن م بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمُنكَرِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمَعْرُوفِ وَيَقْبِضُونَ أَيْدِيَهُمْ نَسُواْ اللَّهَ فَنَسِيَهُمْ إِنَّ الْمُنَفِقِينَ هُمُ الْفَسِقُونَ )التوبة:67/9)

مردان و زنان دو چهره، ]همانند[ يكديگرند. به كار ناپسند وامى دارند و از كار پسنديده باز مى دارند، و دستهاى خود را ]از انفاق[ فرو مى بندند. خدا را فراموش كردند، پس ]خدا هم[ فراموششان كرد. در حقيقت، اين منافقانند كه فاسقند.

 

امر به معروف و نهي از منكر از ويژگي هاي برترين امتها:

همچنين در برخي از آيات توجه به اين دو فريضه را شرط دستيابي امت ها به مقام برتر و فضيلت انساني دانسته شده است.

كُنتُم خَيرَ اُمَّة اُخرِجَت لِلنّاسِ تَأمُرونَ بِالمَعروفِ وتَنهَونَ عَنِ المُنكَرِ» (آل عمران/3،110)

 

اجراي امر به معروف و نهي از منكر در شرايط برخورداري از قدرت:

اگر چه امر به معروف و نهي ا زمنكر در همه شرايط مورد توصيه قرآن كريم است ولي در صورت برخورداري از قدرت و حكومت ديني داراي  اهميت بيشتري مي شود كه بايستي از ناحيه حكومت نيز مورد توجه قرار گيرد چرا به هنگام برخوردارى از قدرت و حاكميت بايستي از اين تفضل الهى در جهت بسط امر به معروف و نهى از منكر بهره گرفته شود.

الَّذينَ اِن مَكَّنّـهُم فِى الاَرضِ اَقامُوا الصَّلوةَ وءاتَوُا الزَّكوةَ واَمَروا بِالمَعروفِ ونَهَوا عَنِ المُنكَرِ» (حجّ/22،41)

همان كسانى كه چون در زمين به آنان توانايى دهيم، نماز برپا مىدارند و زكات مى دهند و به كارهاى پسنديده وامى دارند، و از كارهاى ناپسند باز مى دارند، و فرجام همه كارها از آنِ خداست.

برخى نزول آيات قرآن را در تشريع امر به معروف و نهى از منكر داراى سير تدريجى مى دانند؛ يعنى در مرحله نخست به تشويق آن پرداخته، سپس سرنوشت شوم ترك اين دو كار را يادآور شده، در مرحله بعد آن دو را واجب كرده و در نهايت عمل به آن دو را صفت لازم مؤمنان دانسته است كه البته اين شيوه در مجموعه احكام قرآني و روايي امري متداول و مرسوم است.

 

 مقايسه اعمال شايسته با امر به معروف و نهي از منكر:

امام علي (ع): وَ مَا أَعْمَالُ الْبِرِّ كُلُّهَا وَ الْجِهَادُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ عِنْدَ الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْيِ عَنْ الْمُنْكَرِ إِلَّا كَنَفْثَةٍ فِي بَحْرٍ لُجِّيٍّ.

همه اعمال و كارهاي نيك و شايسته و جهاد در راه خداوند در برابر امر به معروف و نهي از منكر همانند رطوبتي در دريا است

 

انجام اين دو فريضه نهايت دينداري است:

امام علي(ع): غايه الدين الامر بالمعروف و النهي عن المنكر  و اقامه الحدود.  غررالحكم: 6373.

نهايت دينداري در عمل انجام امر به معروف و نهي از منكر و اقامه حدود الهي است.

 

آمر به معروف و ناهي از منكر خليفه الله است:

عن النبي(ص): من امر بالمعروف و نهي عن المنكر فهو خليفه الله في ارضه و خليفه رسول الله و خليفة كتابه. (مجمع البيان: 2/807).

پيامبر اعظم فرمود: هر كسي كه امر به معروف و نهي از منكر نمايد او خليفه خداوند در زمين و خليفه رسول الله و جانشين كتاب او قرآن خواهد شد.

 

تاركان  امر به معروف و نهي از منكر به منزله مردگان هستند:

قال اميرالمومنين (ع): من ترك انكار المنكر يقلبه و يده و لسانه فهو ميت بين الاحياء. (تهذيب: 6/181 ح 24).

فرمود: هر كسي كه منكر را با قلب و دست و زبانش انكار نكند و بيزاري خود را از آن اعلان ننمايد مرده اي بين زندگان است.

علت و فلسفه اين تعبير د رحديث اين است كه وجود غيرت ديني و احساس مسوليت نسبت به مسايل دين و مذهب يكي از ضروريات حيات و زندگي بشريت است و چنانچه اين حساسيت و غيرت در وجود آدمي نباشد در حقيقت علايم حياتي خود را از دست داده است و به منزله مرده اي ميان زندگان خواهد بود.

 امر بمعروف و نهى از منكر و نقش آن در احياى غيرت دينى:

 امام صادق فرمود: انّ الامر بالمعروف و النهى عن المنكر سبيل الانبياء و منهاج الصلحاء، فريضة عظيمة، بها تقام الفرائض و تامن المذاهب، و تحل المكاسب، و ترد المظالم، و تعمر الارض و ينتصف من الاعداء و يستقيم الامر.××× (2) كافى: 56/5. ×××

 همانا امر به معروف و نهى از منكر راه و روش پيامبران، و طريقه صالحان و نيكان است كه بوسيله آن واجبات انجام مى شود، مذاهب  امنيت مى يابند، در آمدها حلال، مظالم بازگردانده مى شود، زمين آباد، از دشمان انتقام گرفته مى شود و امور سامان مى يابد.

 

 پيش بينى كاهش توجه به مساله امر به معروف و نهى از منكر در دوره آخرالزمان و عواقب شوم آن:

 عن أبى جعفرعليه السلام قال: يكون فى آخر الزمان قوم يتبع فيهم قوم مراءُون الى آن قال: و لو أضرّت الصلاة بساير ما يعملون بأموالهم و أبدانهم لرفضوها كما رفضوا أسمى الفرايض و أشرفها، انّ الامر بالمعروف والنهى عن المنكر فريضة عظيمة بها تقام الفرايض، هنالك يتمّ غضب الله عليهم فيعمّهم بعقابه، فيهلك الابرار فى دار الاشرار، والصغار فى دار الكبار.

 انّ الامر بالمعروف والنهى عن المنكر سبيل الانبياء، و منهاج الصلحاء، فريضة عظيمة بها تقام الفرايض، و تامن المذاهب، و تحل المكاسب، و تردّ المظالم، و تعمر الارض، و ينتصف من الاعداء، و يستقيم الامر.  وسايل الشيعة: 209/11، ح 6.

امام باقر (ع) فرمود: در دوره آخر الزمان مردمي خواهند آمد كه كه گروهي ديگر از آنها در ظاهر پيروي مي كنند و ....از ويژگيهاي آنها اين است كه چنانچه نماز به ساير اعمالشان و يا اموالشان و ضرري داشته باشد هر آينه آن را ترك مي كنند همانطوري كه با ارزش ترين و پرقيمت ترين فريضه و واجب را نيز ترك نموده اند.

همانا امر به معروف و نهى از منكر راه و روش پيامبران، و طريقه صالحان و نيكان است كه بوسيله آن واجبات انجام مى شود، مذاهب  امنيت مى يابند، در آمدها حلال، مظالم بازگردانده مى شود، زمين آباد، از دشمان انتقام گرفته مى شود و امور سامان مى يابد.

 

سخت ترين نوع عذاب براي تاركان امر به معروف و نهي از منكر:

وقتي از پيامبر اعظم در باره اين آيه شريفه سوره آل عمران إِنَّ الَّذِينَ يَكْفُرُونَ بَِايَتِ اللَّهِ وَيَقْتُلُونَ النَّبِيِّينَ بِغَيْرِ حَقٍّ وَيَقْتُلُونَ الَّذِينَ يَأْمُرُونَ بِالْقِسْطِ مِنَ النَّاسِ فَبَشِّرْهُم بِعَذَابٍ أَلِيمٍ )آلِ عِمْرَانَ:21/3) كه حكايت از كشته شدن تعدادي از پيامبران و كشته شدن آمران به معروف و ناهيان از منكر مي كند پرسيده شد كه عذاب چه كسي ا زهمه سخت تر است فرمود: عذاب شخصي كه پيامبري  يا آمر به معروف و ناهي از منكري را بكشد و سپس آيه فوق را تلاوت كرد و فرمود: بني اسراييل در آغاز روز 43 پيامبر را كشتند

پس  112 مرد صالح ا زميان آنان برخاستند و قاتلان را امر به معروف و نهي از منكر نمودند ولي بني اسراييل به جاي اينكه از آنها بپذيرند در غروب همان روز همه آنها را نيز كشتند. (جامع البيان: 3/294).

 

شهيد امر به معروف و نهي از منكر با ساير شهيدان قابل مقايسه نيست:

در ورايتي از امام علي (ع) نقل شده كه در باره آيه شريفه (وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشْرِى نَفْسَهُ ابْتِغَآءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ رَءُوفُ م بِالْعِبَادِ )  (البقرة:207/2) فرمود: مراد از اين آيه كسي است كه بر اثر امر به معروف و نهي از منكر كشته مي شود.

 

ريشه يابي اين دو فريضه بزرگ در اديان توحيدي:

اگرچه مجموعه اديان توحيدي يك هدف كلي كه عبارت باشد از هدايت بشريت و رساندن انسان به مقام قرب الهي ولكن در بيان و تشريع احكام داراي اختصاصاتي بوده و هستند كه در ساير اديان ممكن است يافت نشود. ولي با اين توجه برخي از مسايل آنگونه ا زاهميت بالايي برخوردار بوده و هستند كه به عنوان يك امر مشترك در ميان همه اديان توحيدي به شمار مي آيند.

امر به معروف و نهي از منكر از جمله مشتركات همه اديان توحيدي است و اختصاصي به دين اسلام ندارد اگرچه اين دو فريضه در شريعت اسلامى در قياس با اديان ديگر از اهميت بيشترى برخوردار است و از گستره بيشتري نيز بهر مند شده است.

قران كه بخش از معارف خود را به عنوان سخنگوي ساير اديان مطرح مي كند در بيان اين دو فريضه اين چنين بيان مي كند كه يكى از اوصاف پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله)در تورات امر به معروف و نهى از منكر شمرده شده است: «اَلَّذينَ يَتَّبِعونَ الرَّسولَ النَّبِىَّ الاُمِّىَّ الَّذى يَجِدونَهُ مَكتوبـًا عِندَهُم فِى التَّورةِ والاِنجيلِ يَأمُرُهُم بِالمَعروفِ و يَنهـهُم عَنِ المُنكَرِ» (اعراف/7،157).

و چنانچه كسي اين پرسش را مطرح نمايد كه چرا در دين اسلام به اين دو فريضه بيشتر از ساير اديان اهميت داده شده  شايد بتوان اين چنين پاسخ داد كه دين اسلام به خلاف ساير اديان براى همه مردم در تمامى اعصار تشريع شده نه براي مدت زمان خاصي در حالي كه ساير اديان در يك حوزه زماني محدودي با اندك تفاوتهايي تشريع شده بودند و از همين جهت نسخ شرايع سابقه در باره ساير اديان توحيدي مطرح است ولي در باره دين اسلام هرگز كسي چنين مطلبي را مطرح نكرده و دين اسلام براي هميشه و تا آخرين روز عمر دنيا به عنوان دين آخرين و جامع ترين دين مطرح مي باشد.

از اين  رو لازم است همه مؤمنان، به ويژه دانشمندان در بسط و حفظ دين اسلام و شريعت نبوي بكوشند و با عمل به اين دو فريضه، در تحقق اهداف اصلي اسلام موثر واقع شوند.

 

اقسام امر به معروف و نهي ا زمنكر:

اين دو فريضه مهم الهي نيزي همانند ساير موضوعات داراي اقسام و انواعي است كه هر بخش ا زجامعه به مقتضاي نياز به اصلاح در امور مربوطه محتاج ترويج فرهنگ بخش مخصوص و ويژه اين دو فريضه مي باشد تا بتوان به اصلاح امور لازم و ضروري اقدام كرد.از اين رو در اين بخش  به برخي از انواع و اقسام معروف ها و منكر ها مي پردازيم تا بتوانيم با شناخت بيشتر از تقسيمات و تنوعات آن به احياي بهتر و بيشتر آن اقدام نماييم.

الف) اخلاقي:

معروف ها و منكر هاي اخلاقي در جامعه فراوان است و بيشتر شامل مواردي مي شود كه جنبه اخلاقي داشته باشد و امر به معروف در اين بخش نيز بيشتر به توصيه هاي اخلاقي و تهذيب نفس مربوط مي گردد.

به طور نمونه از پيامبر روايت شده كه فرمود: حاسبوا انفسكم قبل ان تحاسبوا.

توصيه به حساب رسي در زندگي فردي و اجتماعي نوعي امر به معروف د ربخش اخلاق و رفتار اسلامي است.

نهي از منكر در اين بخش نيز مانند نهي از غيبت دروغ تهمت افترا سخن چيني غرورو .....را شامل مي شود.

 

ب) فرهنگي:

بخش ديگر از معروف ها و منكر آنهايي هستند كه در اصلاح و افساد فرهنگ جامعه تاثير گذارند مانند مجموعه آداب و سنن رايج در ميان مردم.

مسايلي مانند تزريق روحيه اميد واري در ميان مردم و جامعه مصداق بارز امر به معروف و نهي ا زمنكر فرهنگي است.

احياي روحيه اعتماد به نفس و احساس ما مي توانيم.  حفظ و احياي فرهنگ ايثار و شهادت و دفاع از ارزشها اسلامي و ملي.

حفظ حريم شخصيتهاي علمي و ديني و سياسي در جامعه.

ترويج و تبليغ براي تقويت جايگاه ولايت فقيه و رهبري نظام اسلامي و اينكه مردم به زندگي در دوران ولايت فقيه عادل شجاع مدير ومدبر ساستمدار حكيم عالم و داراي صدهاي ويژگي ديگر برايشان افتخاري بزرگ باشد نمونه اي از امر به معروف در عرصه فرهنگي است.

به علاوه بايستي اين نكته را نيز در اين جا متذكر شوم كه امروزه ضروري ترين معروفي كه نيازمند ترويج و حمايت و تبليغ علمي و استدلالي است همان مساله ولايت فقيه به عنوان نماد حاكميت امام عصر در دوران غيبت آنحضرت مي باشد كه دفاع از آن مي تواند نمونه بارز و كاملي از امر به معروف و ايستادگي عالمانه در برابر دشمنان و بدخواهان آن نيز مصداق تمام براي نهي از منكر است.

ترويج و تبليغ ارزشهاي دوران دفاع مقدس و بيان خاطرات شهيدان گرانقدر و جانبازان عزيز و ايثارگران و تجليل از خانواده هاي شهيدان همه و همه مصاديقي از امز به معروف در حوزه فرهنگ است.

ترويج فرهنگ كار درست و صحيح در همه بخش ها ترويج معروف است.

و همچنين منكر هاي فرهنگي نيز بسيار فراوان است.

ايجاد روحيه ياس و نوميدي در ميان مردم . ترويج روحيه ناتواني. تبليغ فكر و انديشه بيگانگان و ترويج فرهنگ بيگانگان از جمله مصاديق منكر هاي فرهنگي است. حتي ترويج كالاها  توليد بيگانگان و اجانب بويژه مواردي كه مشابه داخلي دارد و يا ساخت دست دشمنان ديني ما است مصداق منكر فرهنگي است.

تخريب شخصيت هاي ديني. علمي و فرهنگي و سياسي و انقلابي همه و همه مصاديقي از منكرات فرهنگي هستند.

 

ج) اجتماعي:

هرآنچه كه در اصلاح امور اجتماعي مردم و رفع نيازمندي هاي مردم موثر باشد معروف اجتماعي و هر آنچه در افساد و آلودگي و تضعيف مسايل اجتماعي مردم مفيد باشد منكر اجتماعي به شمار مي آيد.

ازدواج يكي از نمونه ها ي بارز معروف اجتماعي است. ترويج فرهنگ آن . تهيه مقدمات آن . تامين جهيزيه . واسطه شدن در امر ازدواج و ساير موارد همه معروف اجتماعي است.

تامين اشتغال و رفع بيكاري نمونه ديگر از معروف و پيشگيري از منكر است.

پس ايجاد مراكز اقتصادي و صنعتي و كارگاه هاي كوچك و بزرگ توليدي همه مراكز احياي امر به معروف و نهي از منكر هستند.

رسيدگي به روستاها براي استقرار مردم در روستا و پيشگيري از مهلاجرت مردم به شهر ها امر به معروف است.

زيبا سازي مناطق زندگي مردم.

اجراي قانون و ترويج فرهنگ عمل به قانون و پذيرفتن قانون ننمونه مهمي از معروف و امربه معروف اجتماعي است.

تبليغ براي حضور مردم در صحنه هاي ضروري انقلاب و اسلام و دفاع از كشور و ارزشهاي آن مانند نمازهاي جمعه و راهپيمايي ها همه معروفهايي است كه به حوزه اجتماع مربوط مي شود.

در اين بخش نيز منكرات فراواني وجود دارد.

قانون شكني و ترويج مسايل غير اسلامي منكر است. فساد هاي اجتماعي منكر است . وجود سرقت و بزه كاري نمونه بارز منكر اجتماعي است.

ارتباطات نامشروع و ناسالم منكر است.

بي توجهي به ظواهر دين در اجتماع منكر بسيار روشني است كه بايد از آن جلوگيري شود  مجالس عروسي هايي كه برگزار مي شود و در حقيقت مخفل رقص و آواز و اختلاط مرد و زن است نمونه بارز منكر اجتماعي است.

بي توجهي به امور بهداشتي جامعه اعم از بهداشت تغذيه و بهداشت كار و بهداشت محيط كار همه منكر اجتماعي است.

 

د) اداري:

آخرين بخش و مهمترين بخش نيز بخش اداري است و اهميت آن نيز از اين جهت است كه امر به معروف بخش مهمي از آن به دولت و حكومت بر مي گردد از اين رو توجه به اين دو فريضه در دولت و ادارات دولتي و سازمانهاي دولتي و يا تحت نظر دولت از اهميت بيشتري برخودار است.

1  -  انتخاب مديران لايق توانمند و داراي تعهد و تخصص لازم و كافي .

امام علي (ع) فرمود: ان الله يحب المحترف الامين. خداوند كسي را كه حرفه اي مي داند و توانايي دارد و امين است يعني امانتداري مي كند را دوست دارد. تحف العقول: 106.

2  -  توجه به بازرسي و بررسي امور اداراي به صورت دقيق و نظارت كافي .

3  -  توجه به رفع مشكلات مردم و ارباب رجوع.

پيامبر اعظم به اصحاب و نزديكان خود فرمودند: ابلغوني حاجه من لا يستطيع ابلاغي حاجته.

حاجت و نيازمندي كسي كه نمي تواند حاجتش را به من برساند به من برسانيد. تحف العقول: 58.

4  -  حذف فاصله هاي ميان مديران و مردم.

5  -  تشويق خوبان و تنبيه بدان و كم كاران.

 

منكرات اداري:

1 - ضعف مديريتي .

2  -  سپردن مسوليت ها به افراد نالايق.

3  -  سپردن مسوليتها به افراد هم گرا بدون توجه به ظرفيتها و اندازه ها.

4  -  تضعيف افراد و مديران لايق و كارآمد.

5  -  كاغذبازي ها.

6  -  پارتي بازيها و رشوه خواري ها.

7  -  استفاده از بيت المال براي امور شخصي.

8  -  كم كاري كردن و بي توجهي به وجدان كاري.

9  -  ايجاد حلقه هاي ارتباطي ميان برخي ها در مديريت هاي جامعه و عدم اجازه ورود به ديگران باتوانمندي به آن حوزه.(لابي مديريتي)

10  -  ابراز نارضايتي از بيان مشكلات ادارات و مديران.

11- مخفي كاري د رحوزه مديريت.

12  -  رفتارهاي دوگانه و نفاق آميز.

13  -  سهم خواهي بعضي ها د ر ادارات و سوء استفاده از موقعيت.

14  -  آلودگي و د رمعرض اتهام قرار گرفتن مديران اعم از آلودگي ها ي مالي و يا اخلاقي.

15  -  مماشات كردن با گناهكاران و مجرمان در حوزه مديريتي در صورت اثبات جرم.

 

مراحل امر به معروف و نهي از منكر:

پس از بررسي ابعاد گوناگون اين دو فريضه بزرگ و آشنايي با جهات مختلف وجوب و  اهميت و اقسام آن نكته مهمتر از همه اين است كه با شرايط و شيوه ها و راهكارهاي اجرايي آن نيز آشنا شويم تا ثمره بحث مفهومي در قالب اجراي مصاديق به نتيجه برسد.

از اين رو بر آنيم كه در بخش قبل از پرداختن به راهكارها  به بيان مراحل دو فريضه مزبور بپردازيم:

ابتدا مراحل امر به معروف و نهي از منكر را ذكر كرده و سپس شيوه آن را بيان مي كنيم:

اين دو فريضه داراى مراتب سه گانه اي است كه عبارت است از:

 1  -   مرحله قلب.

2  -  مرحله زبان.

3  -  مرحله عمل.

در تعابير بزرگان از اين مراحل سه گانه به «انكار قلبى» «انكار زبانى» و «انكار با دست» تعبير مى شود.

همين مراحل در برخى روايات نيز آمده است. بر پايه روايتى از  امام باقر(عليه السلام) فرمود: با دلهاى خود منكر را ناخوش داريد و با زبانهاى خود از آن باز داريد و با دست خود بر پيشانى كسانى كه مرتكب آن مى شوند بكوبيد و در راه خدا از سرزنش هيچ كس بيم نداشته باشيد. وسائل الشيعه، ج 11، ص 403.

بيان اين سه مرحله مي تواند گوياي اين باشد كه انسان در هر حد و اندازه ا ي كه م يتواند بايستي از منكر ابراز انزجار كند و نسبت به معروف ابراز تمايل و علاقه نمايد و اين گاهي با تمايل و انزجار قلبي است و گاهي زباني و گاهي با عمل .

البته توجه به اين نكته حائز اهميت است كه مرحله قلبي تنها اين نيست كه انسان در دلش اظهار ناخوشنودي كند اگر چه كسي از اين ناخوشنودي قلبي وي با خبر نگردد بلكه مقصوذ آن است كه ناخوشنودي قلبي خود را در بعضي رفتارهاي انساني به نماييش بگذارد همانند اخم كردن در برابر گناه و لبخند زدن در مقابل كارهاي معروف و شايسته تا فاعل معروف تشويق گردد و فاعل منكر تنبيه شود.

و مرحله زبان همان توجه نمودن به تذكر لساني و نشان دادن معجزه آن است ومرحله عمل بازداري افراد به صورت عملي و استفاده از قوه قهريه از منكرات و الزام نمودن به رعايت مظاهر اسلامي در جامعه  كه اين بخش وظيفه حكومت است نه افراد عادي و بدون مجوز.

 

راهكارهاي اجرايي امر به معروف و نهي از منكر:

در اين جا به تبيين برخي از راهكارهاي اجرايي و شيوه هاي  امر به معروف و نهي از منكرمي پردازيم:

1 - شيوه گفتار نرم و ملايم:

در اين شيوه مي توان با  سخن گفتن و ايجاد ارتباط كلامي با مخاطب او را به معروف توجه داد و از منكر بر حذر داشت. البته در اين مرحله باستي از جملات محبت آميز و دوست داشتني استفاده نمود.

رسول خدا هم فرمود: با نرمي سخن گفتن ميمنت دارد و خشونت نُحوست.



2 - جلب اعتماد:

نكته مهم در اصول ارتباطات و ايجاد رابطه با مخاطب جلب اعتماد وي نسبت به خود است چرا كه در مرحله اول مواجهه اب مخاطب دل او از انسان رويگردان است و بايستي در جذب دل و فلب او مهارت داشت و پس از جلب اعتماد مي توان در او  نفوذ كرد.

در اين رابطه امام علي(عليه السلام) مي فرمايد: دلهاي مردم وحشي است هر كس قلوب آن ها را جذب كند به او روي خواهند آورد.

اين جلب اعتماد در صورتي حاصل مي شود كه مخاطب را از خود بداند. لقمان وقتي نهي از منكر مي كند تعبير به فرزندم مي كند(يا بني لا تشرك باللّه). يعني از رابطه پدر و فرزندي استفاده مي نمايد تا بتواند اعتماد وي را به دست آورد.

 

3 -  شخصيت دادن به مخاطب:

راه موثر و نفوذي در مخاطب توجه به شخصيت دادن به اوست از هر طريقي كه ممكن است جتي گاهي از اوقات با طرح يك پرسش ا زمخاطب مي تواند نياز شما را به او بيان كند كه نوعي شخصيت دادن به او ست و در پي اين سخن شما تاثير گذار خواهد شد. نصيحت ها يمخفيانه و دور ا زچشم ديگران نمونه هايي از شخصيت دادن به مخاطب است.

 

4  -  پرهيز ا زتوهين به اعتقادات و باورهاي مخاطب:

 در صدر اسلام مسلمانان به بت پرستان توهين مي كردند آيه نازل شد كه شما مؤمنان بر آنان كه غير خدا را مي خوانند دشنام ندهيد تا مبادا آنها هم از روي دشمني خدا را دشنام دهند

هر كسي عقيده اش براي او ارزش دارد و بايد محترم شمرده شود البته محترم شمردن عقايد و باورهاي مردم به معناي پذيرش عقايد آنها نيست بلكه راهي براي تاليف قلوب آنها در جهت ايجاد راه ارتباطي و نفوذ نمودن در دلهاي آنان است.

 

5  -   پيشنهاد وضعيت بهتر:

شيوه پيشنهاد بهتر يكي از راهكارهاي بسيار مهم در اقامه اين دو فريضه است به اين معنا كه شخصي را كه نهي از منكر مي كنيم بتايستي براي پر كردن اوقات فراغت او نيز برنامه داشته باشيم تنها تعطيلي مراكز غير اخلاقي كاري از پيش نمي برد بلكه بايستي مراكز جايگزين نيز معرفي شوند.

شهيد مطهري نقل مي كند كه در يكي از شهرهاي كوچك آمريكا زنان مبتلا به قمار بازي شده بودند ابتدا كشيشها و روزنامه نويسها و... تا توانستند راجع به بدي قمار سخن گفتند ولي اثر نكرد تا آن كه شهردار به فكر افتاد و چند باشگاه و نمايشگاه هنري زنانه داير كرد زنان سرگرم شدند دو سال گذشت و تمام زنان قمار را به كلي فراموش كردند. ده گفتار، ص 88.

 

6 - تدريجي بودن و استمراري بودن:

در بيان و اقامه اين دو فريضه بايستي از روش تدريجي و استمراري استفاده نمود تا مخاطب را با فشار روحي مواجه نكند و با شيوه جديد نيز آرامش بيابد.اگر غير از اين باشد يا تأثير ندارد يا اثر منفي مي گذارد مثلا شخصي غير مذهبي را اگر بخواهيم به ارزشهاي مذهبي و ديني گرايش بدهيم نمي توان از همان روز اول همه مسائل مربوط به واجبات و... را به او آموخت نمونه اش روايت مفصّلي است از امام صادق(عليه السلام) كه خلاصه اش اين است كه مردي مسيحي در همسايگي مرد مسلماني قرار داشت همسايه مسلمان، مرد مسيحي را دعوت به اسلام كرد و او مسلمان شد پيش از اذان صبح درب خانه او را كوبيد و او را به مسجد برد و تا غروب او را در مسجد نگه داشت روز بعد كه به سراغ او رفت گفت من كار دارم سراغ بيكاري برو... وسائل الشيعه، ج 11، ص 430.

 

 

 

 

پيشنهاداتي كاربردي براي توسعه قعاليت هاي فرهنگي ستاد احياي امر به معروف و نهي از منكر:

1  -  تشكيل كانون ياوران معروف در مركز استان با عضويت گسترده نيروهاي كودك و نوجوان و تازه پا به سن جواني گذاشته از قبيل دانش آموزان و دانشجويان.

2  -  موظف ساختن كانون هاي مساجد به جذب ياوران معروف

3  -  توسعه تبليغات ميداني معروفات دم دستي و پش پا افتاده اما تاثير گذار در عرصه هاي مختلف مانند آموزش و پرورش و شهرداري ها و دانشگاه ها و غيره از قبيل ديوار نويسي پارچه نبشته ها و برگزاري همايش هاي آموزشي در اين باره نظير همايش نخستين واژه.

4 -  همكاري با شهرداري هاي استان براي ترويج و آموزش حقوق شهروندي.

5  -  تهيه ميثاق هاي قانون مداري و وظيفه مندي و پرهيز از تخلف براي توزيع در ميان عموم مردم بويژه نسل جديد.

6  -  تهيه درسنامه ولايت فقيه براي آموزش در مراكز گوناگون به عنوان مهمترين معروف مورد تاكيد جامعه فعلي.

7  -  تشكيل اتاق فكر در معاونت فرهنگي ستاد احيا امر به معروف و نهي از منكر در مركز استان با عضويت نيروهاي اهل فكر و انديشه از همه نقاط استان.

8  -  ورود به فضاي مجازي و توسعه فضاي برخوردار از عناوين امر به معروف و نهي از منكر و رساندن به حد تاسيس وبلاگ براي هر ستاد در هر شهرستاني و تشكيل سايت ستاد در مركز استان.


Share
* نام:
ایمیل:
* نظر:

پربازدیدترین ها
پربحث ترین ها
آخرین مطالب
صفحه اصلی | تماس با ما | آرشیو مطالب | جستجو | پيوندها | گالري تصاوير | نظرسنجي | معرفی استاد | آثار و تألیفات | طرح سؤال | ایمیل | نسخه موبایل | العربیه
طراحی و تولید: مؤسسه احرار اندیشه