به طور معمول همه انسانها به دنبال يک نوعي زندگي آرام و همره با طمانينه و خاطري آسوده هستند و از هر راهي تلاش مي کنند تا به اين گونه از زندگي مورد مطالبه خود برسند اما گاه مشاهده مي شود که برخي از آنها در اين مسير به اشتباه راهي نادرست را مي پيمايند و خود را ار راه درست وصحيح منحرف مي سازند و به هيچ نتيجه مطلوبي نيز نمي رسند.

اما آنچه که مي تواند به عنوان راه رسيدن به مطالبه فطري انسان معرفي شود تنها توجه به قرآن کريم و اين کتاب قانون اساسي دين اسلام است چرا که او يعني قرآن كريم بزرگ ترين و ماندگار ترين و موثر ترين كتاب آسماني نازل شده از سوي خداي عزوجل است كه حاوي جامع ترين برنامه براي زندگي و حيات بشريت در دنيا و آخرت مي باشد.

 

بهترين زندگي و زندگي مطلوب کدام است؟

في حديث معراج النبي .......قال الله تعالي: ....يا أحمد هل تدري أي عيش أهنأ وأي حياة أبقى ؟ قال : اللهم لا ، قال : أما العيش الهنئ  فهو الذي لا يفتر صاحبه عن ذكري ولا ينسى نعمتي ولا يجهل حقي ، يطلب رضاي في ليله ونهاره . بحار الأنوار ج 74 ،  ص 28.

در حديث معراج وقتي پيامبر اسلام با خداوند مواجه مي شود و صداي آنحضرت را از نزديک مي شنود ، خداوند از او مي پرسد: اي احمد! ايا مي داني کدام شيوه زندگي به عنوان گوارا ترين نوع زندگي به شمار مي آيد؟ و کدام زندگي ماندگار تر خواهد بود؟

گفت: خدايا! نمي دانم.

خداوند فرمود: بهترين نوع زندگي آن است که اهل آن زندگي و خانواده در همه امور زندگي از ياد من غافل نشوند و نعمت هاي مرا به فراموشي نسپارند و نسبت به حق من ناداني و جهالت نورزند و مداوم به دنبال تحصيل رضايت من باشند.

پر واضح است که توجه دايمي انسان به قرآن در زندگي ، يکي از ارههاي بسيار مهم براي دوري از غفلت و فراموشي از ياد خداوند است يعني هر کسي که هميشه با قرآن مانوس باشد هرگز از ياد خدا غافل نخواهد بود.

 

طراوت وتازگى زندگي در پناه ارتباط و انس هميشگي با قرآن

نشراين كتاب مقدس وترويج‏و تبليغ آن در گذر زمان طراوت وتازگى آنرا بيشتر مى‏كند.زيرا خداوند آنرا براى زمان ومردم خاصى نازل نفرموده و در هر زمان ونزد همه مردم تازه وبا طراوت است .

از اين رو بشريت مي تواند با روي آوردن به آن و توجه نمودن به آن در زندگي فردي و اجتماعي و ساير ابعاد حيات بشري،  حال و آينده ي بهتري را براي خود و همچنين براي عصر ها و نسلهاي پس از خود رقم زند.

يعقوب بن السكّيت النحويّ قال: سألت أبا الحسن عليّ بن محمّد بن الرضا:: مابال القرآن لا يزداد على النشر والدرس إلّا غضاضة؟

 قال(ع):  إنّ اللّه تعالى لم يجعله لزمان دون زمان، ولا لناس دون ناس، فهو في كلّ زمان جديد، وعند كلّ قوم غضّ إلى يوم القيامة .

الأمالي: 580، ح 1203. عنه البحار: 15/89، ح 9.  أعلام الدين: 211، س 8.  تنبيه الخواطر: 391، س 16.

يعقوب بن  سكيت نحوى نقل مى‏كند: از امام هادى پرسيدم چگونه است كه قرآن بر اثر ترويج وتبليغ و نشر هر روزه آن ، چيزي جز تازگى بر او نمى‏افزايد؟

 فرمود: زيرا خداوند عزوجل قرآن را براى زمان ويا مردم خاصى نازل نكرده بلكه قرآن در هر زمانى جديد وتا روز قيامت نزد هر قومى تازه است .

 

قرآن تنها راهنماي مسير زندگي:

و قرآن تنها راه  مسير تعيين زندگي انسان به شمار مي رود و هيچ کسي ياراي معرفي راهي ديگر برا ي زندگي نيست چرا که قرآن معجزه جاودان پيامبر در طول روزگار است و هيچ كس را توان آن نيست كه مثل قرآن‏را بياورد و خود قرآن در طول ساليان دراز و متمادى با صداى بلند ورسا ديگران را به مبارزه طلبيده است كه اگر مى‏توانند سوره‏اى مانند آن را بياورند .

شهيد مطهري در باره اعجاز قرآن مي نويسد:

 قرآن کتاب آسماني ما و معجزه جاويد پيامبر ماست.اين کتاب در طول بيست و سه سال تدريجا بر رسول خدا نازل گشت. قرآن کريم که هم کتاب پيغمبر اکرم است و هم مظهر اعجاز او، نقشي صدها بار بزرگتر داشت از نقش عصاي موسي و دم عيسي.پيغمبر اکرم آيات قرآن را بر مردم مي خواند و جاذبه اين آيات، افراد را به سوي اسلام مي کشيد.تاريخچه هاي مربوط به اين موضوع در تاريخ اسلام از حد احصاء خارج است. مجموعه آثار استاد: ج 2.

إبراهيم بن هاشم، عن الريّان بن الصلت قال: قلت للرضا(ع):  يا ابن رسول اللّه ماتقول في القرآن؟ فقال(ع): كلام اللّه لاتتجاوزوه، ولاتطلبوا الهدى في غيره فتضلّوا.

عيون أخبار الرضا7: 56/2 ح 209.  أمالي الصدوق: 438، المجلس 81 ح 13.  التوحيد: 223 ح 2.

ريّان بن صلت گويد: از امام رضا(ع) در باره‌ي قرآن پرسيدم كه فرمود:
قرآن سخن خداست؛ از آن فراتر نرويد و راه هدايت و رستگارى را در چيزى جز آن مجوييد كه گمراه مي‌شويد.
محمّد بن موسى الرازيّ قال: حدّثني أبي قال: ذكر الرضا(ع) يوماً القرآن فعظّم الحجّة فيه والآية والمعجزة في نظمه؛ قال: هو حبل اللّه المتين، وعروته الوثقى، وطريقته المثلى، المؤدّي إلى الجنّة، والمنجي من النار، لايخلق على الأزمنة، ولايغثّ على الألسنة، لأنّه لم‏يجعل لزمان دون زمان؛ بل جعل دليل البرهان والحجّة على كلّ إنسان (لَّايَأْتِيهِ الْبَطِلُ مِن‏م بَيْنِ يَدَيْهِ وَلَا مِنْ خَلْفِهِ‏ى تَنزِيلٌ مِّنْ حَكِيمٍ حَمِيدٍ).

عيون أخبار الرضا:  ج 2 ص 130 ح 9. بحارالانوار: ج 17 ص 210 ح 16، وج 89 ص 14 ح 6.

پدر محمد بن موسى رازى گويد: امام رضا(ع) روزى از قرآن ياد كرد و شيوه‌ي استدلال و چگونگى بيان آيات و معجزات نظم قرآنى را بااهميّت شمرد و فرمود:
قرآن ريسمان محكم خداوند
و رشته‌ي استوار او
و راه درستى است كه به بهشت مي‌انجامد
و از دوزخ رهايى مي‌بخشد.

و  از آن جا كه براى زمانى خاص پديد نيامده است، در گذر روزگاران كهنه نمي‌شود.
و به خواندنِ فراوان، برآيند خود را از دست نمي‌دهد، بلكه حجّت و برهان همه‌ي نسلها است.
باطل را به پس و پيش آن راهى نيست
و فرستاده‌اى از جانب خداى دانا و ستوده است.

همراهي با قرآن عامل برقراري انس و برطرف کننده هر گونه اضطراب و نگراني:

عن الزهري قال : قال علي ابن الحسين ( عليهما السلام ) : لو مات من بين المشرق والمغرب لما استوحشت بعد أن يكون القرآن معي . الكافي  ج 2  ص 602 ح 13.

زهري روايت مي کند که امام زين العابدين(ع) فرمود: چنانچه همه انسانها از مشرق تا مغرب بميرند و من تنها بمانم ، هرگز احساس وحشت زدگي نخواهم نمود چرا که قرآن با من است.

مقصود امام از بيان اين جمله اين است که تنهايي بدون قرآن وحشت آفرين است ولي وقتي همکراه قرآن باشيم هيچ گونه وحشتي در انسان راه ندارد چرا که با قرآن تنهايي معنا ندارد.

البته احتمال اين نيز وجود دارد که مقصود ا ز مرگ ، مردن اصطلاحي نباشد بلکه جدايي و جهالت مردم نسبت به مقام  امام زمانشان باشد يعني چنانچه همه مردم از روي ناداني از من امام جدا شوند ، چون قرآن با من است هرگز احساس تنهايي نخواهم نمود.

 

قرآن يگانه مونس انسان در زندگي:

استوصى رجل أمير المؤمنين عليه السلام عند خروجه إلى السفر فقال عليه السلام ان أردت الصاحب فالله يكفيك وإن أردت الرفيق فالكرام الكاتبون تكفيك وإن أردت المؤنس فالقرآن يكفيك وإن أردت العبرة فالدنيا تكفيك وإن أردت العمل فالعبادة تكفيك وإن أردت الوعظ فالموت يكفيك وإن لم يكفك ما ذكرت فالنار يوم القيامة تكفيك .  جامع أحاديث الشيعة  ج 16  ص 487.

شخصي هنگام مسافرت به محضرت امام اميرالمومنين علي(ع) رسيده و از آنحضرت تقاضا نمود تا او را سفارش و نصيحت کند.

امام(ع) فرمود: اگر به دنبال همراه و مصاحب هستي بدان خداوند براي تو کافي است. و اگر به دنبال رفيق و همسفر هستي باز هم کرام الکاتبين تو را کفايت مي کند. و اگر به دنبال مونس مي گردي قرآن به عنوان مونس برايت کفايت مي کند و چنانچه مي خواهي عبرت بگيري ، دنيا براي عبرت آموزي بس است  و اگر عمل را طلب مي کني بندگي و عبادت براي تو خوب است و چنانچه نصيحت مي خواهي ، مرگ بهترين نصيحت کننده است و اگر هيچ کدام ازاينها برايت کفايت نکرد بدان که آتش دوزخ د رروز قيامت برايت کفايت مي کند.

 

انس را در همراهي با قرآن بجوييد:

مجموعة الشهيد رحمة الله عليه : روي عن مولانا جعفر الصادق ( عليه السلام ) ، أنه قال :  وطلبت الانس فوجدته في قراءة القرآن ..... مستدرك الوسائل  ج 12  ص 173.

از امام صادق(ع) روايت شده که در بخش از حديث طولاني فرمود: من به دنبال انس مي گشتم و. آنرا مطالبه نمودم ، پس به قرآن که رسيدم انس را د راو يافتم.

 

توجّه به قرآن موجب سعادت دنيوى، اخروى مى‏شود:

 قال رسول الله: ان اردتم عيش السعداء و موت الشهداء و النجاة يوم الحسرة و الظلّ يوم الحرور والهدى يوم الضلالة، فادرسوا القرآن فانّه كلام الرحمن و حرز من الشيطان، و رجحان فى الميزان.    بحار: 19/89.

پيامبر گرامي اسلام فرمود: چنانچه به دنبال زندگي سعادتمندانه  و مرگ همراه با شهادت و رهايي يافتن در روز حسرت و نگراني ها و برخوردار بودن از سايه در آنروز گرم و سوزان(قيامت) و به دست آوردن هدايت در روز گمراهي و ضلالت هستيد پس به تعليم و تعلم قرآن بپردازيد چرا كه آن سخن خداي رحمان و حرزي در برابر شيطان و عامل سنگيني ترازوي اعمال آدمي است.

يکي از ملازمان امام راحل نقل مي کند : وقتي غذاي امام را داخل اتاق مي بردم وارد اتاق که مي شدم مي ديدم قرآن را بازکرده اند و مشغول قرائت قرآن هستند مدتي اين مسئله (کثرت قرائت قرآن)ذهنم را مشغول کرده بود تا اينکه روزي به امام عرض کردم: حاج آقا شما سراپاي وجودتان قرآن عملي است ديگر چرا اينقدر قرآن مي خوانيد؟

امام مکثي کردند و فرمودند:  هر کس بخواهد از آدميت سر در بياورد و آدم بشود بايد دائم قرآن بخواند. پابه پاي آفتاب  ج 2  ص 157.

 

روشنگري قرآن در جامعه تاريك زندگي:

يكي از اهداف نزول قرآن براي بشريت را مي توان به ضرورت وجود عنصري روشنگر و و راهنماي هميشگي در جامعه معرفي كرد كه قرآن نيز اين نكته را در حقيقت وجود خود دارا است و براي هميشه جامعه را و مردم جامعه را روشنگري ميكند و چراغ هدايت افراد جامعه مي گردد.

عن أبي عبد الله ( عليه السلام ) قال : إن هذا القرآن فيه منار الهدى ومصابيح الدجى فليجل جال بصره ويفتح للضياء نظره فإن التفكر حياة قلب البصير ، كما يمشي المستنير في الظلمات بالنور .

امام صادق (ع) فرمود: به ذرستي كه در قرآن ابزار روشنگري و چراغ هدايت جامعه نهفته است پس با قرآن چشمان خويش را جلا و نورانيت بخشيد و بينايي نگاهتان را فزوني دهيد زيرا كه انديشه و تفكر مايه حيات و زندگي قلب انسان اهل بصيرت است همانطوري كه انسان چراغ به دست در تاريكي با نور چراغ حركت مي كند و راه مي رود.

قال أبو عبد الله ( عليه السلام ) : كان في وصية أمير المؤمنين ( عليه السلام ) أصحابه : اعلموا أن القرآن هدى النهار ونور الليل المظلم على ما كان من جهد وفاقة  .

امام صادق روايت مي كند كه در وصيت نامه اميرالمومنين به اصحاب و يارانش چنين آمده  كه بدانيد! همانا قرآن هدايتگر روز و روشني بخش شبهاي زندگي در برابر تلاشهاي آدمي است .

 

 قرآن وسيله نجات از گرفتارى‏ها:

 قال رسول الله: فاذا التبست عليكم الفتن كقطع الليل لمظلم فعليكم بالقرآن...   كافى: 598/2.

پيامبر اكرم فرمود: هرگاه در فتنه هاي روزگار همانند شب تاريك و ظلماني گرفتار آمديد پس به سوي قرآن روي آوريد تا مايه خروج شما از گرفتاري ها فراهم آيد.

 

فضيلت حاملان، قاريان، و معلمان قرآن:

 قال رسول الله: حملة القرآن هم المحفوفون برحمة الله، الملبوسون نورالله، يا حملة القرآن تحببوا الى الله بتوقير كتابه، يزدكم حبا، و يحببكم الى خلقه، يدفع عن مستمع القرآن شرّ الدنيا، و يدفع عن تالى القرآن بلوى الآخرة..... بحار: 19/89.

پيامبر اعظم فرمود: حاملان قرآن كساني هستند كه  رحمت الهي آنان را در خود پيچيده  است . به لباس هاي از نور الهي ملبس گرديده اند.

 اي حاملان قرآن ! خود را به بزرگداشت كتاب الهي (قرآن) محبوب خداوند  قرار دهيد تا بر محبيوبيت شما افزوده شود و در ميان مردم و مخلوقان خدا نيز محبوب گرديد.

خداوند  شر و بدي دنيا را از  شنونده و مستمع قرآن دفع مي كند و بلاياي آخرتي را نيز از تلاوت كننده اين كتاب الهي دور خواهد ساخت.

 

 توجّه به قرآن و برخى از پى آمدهاى مثبت آن در زندگي معنوي

 قال رسول الله: يا سلمان! عليك بقراءة القرآن فانّ قراءته كفارة للذنوب و ستر فى النار، و امان من العذاب، و يكتب لمن يقراه بكلّ آية ثواب مائة شهيد، و يعطى بكلّ سورة ثواب نبى، و ينزل على صاحبه الرحمة و يستغفر له الملائكة و اشتاقت اليه الجنّة، و رضى عنه المولى.

 و انّ المومن اذا قرء القرآن نظرالله اليه بالرحمة،... يا سلمان المومن اذا قرء القرآن فتح الله عليه ابواب الرحمة... .

رسول گرامي اسلام فرمود: اي سلمان! بر تو باد كه قرآن بخواني چرا كه قرائت قرآن كفاره همه گناهان و پوششي در برابر آتش دوزخ و اماني براي عذاب الهي است و خداوند براي كسي كه يك ايه از كتاب خداوند را بخواند پاداش يكصد شهيد را مي نويسد و براي قرائت يك سوره پاداش پيامبري را قرار خواهد داد و بر صاحب آن قرائت رحمت خويش را نازل كرده و ملائكه و فرشتگان براي او طلب مغفرت مي نمايند و بهشت برين مشتاق او خواهد شد و مولايش ا ز او راضي مي گردد.

و همانا شخص مومن وقتي قرآن مي خواند خداوند با نگاه رحمت و مهرباني به او مي نگرد.

اي سلمان! وقتي مومن قرآن مي خواند خداوند درهاي رحمتش را به سوي وي مي گستراند.

 

انس با قرآن موجب درمان زنگار دلها:

وقال رسول الله صلى الله عليه وآله :.... إن هذه القلوب تصدأ كما يصدأ الحديد . قيل : فما جلاؤها ؟ قال : ذكر الله ، وتلاوة القرآن . الدعوات  ص 237.

پيامبر اسلام (ص) فرمود: همانا دلهاي آدمي مبتلا به زنگار مي شود همانند اينکه آهن زنگار مي گيرد.

شخصي پرسيد؟  پس جلا دادن و صيقل دادن آن به چه سببي حاصل مي شود؟

فرمود: ذکر خداوند و تلاوت آيات قرآن کريم.

 

انس با قرآن،  درمان بيماري هاي جسماني و رواني:

عن  السكوني ، عن أبي عبد الله ، عن آبائه ( عليهم السلام ) قال : شكا رجل إلى النبي ( صلى الله عليه وآله ) وجعا في صدره فقال ( صلى الله عليه وآله ) : استشف بالقرآن فإن الله عز وجل يقول : " وشفاء لما في الصدور " . كافي: ج 2 ص 597.

اما م صادق (ع) از پدرانش روايت مي كند كه شخصي براي شكوه از درد سينه اش به نزد پيامبر گرامي اسلام آمد و وقتي شكوه و گلايه اش را نقل كرد پيامبر اعظم به وي فرمود: از قرآن شفاي بيماري ات را طلب كن زيرا خداوند فرموده است: قرآن شفا است براي آنچه كه در سينه آدمي وجود دارد.

عن حمران قال: كتبت إلى أبي الحسن الثالث(ع):...رجل من مواليك به حصر البول، وهو يسألك الدعاء أن يلبسه اللّه العافية،.... فأجاب(ع): كشف اللّه ضرّك،... وألحّ عليه بالقرآن، فإنّه يشفي إن‏شاءاللّه تعالى.

مكارم الأخلاق: 365، س 18.

ابو نصر طبرسى  از حمران نقل مى‏كند كه گفت: به امام هادى (ع) نامه‏اى نوشتم و پرسيدم: مردى از دوستان شما بيمار است واز شما مى‏خواهد دعا كنيد تا خداوند او را شفا دهد.

 امام (ع) در پاسخ نوشت : خداوند گرفتارى شما را رفع كند. او را به انس با قرآن توصيه كن كه قرآن شفابخش است  »ان شاءالله«

 

قرآن برخوردار از قدرت نفوذ در دلها و عامل جذب آنان

قرآن داراي نوعي جاذبه‏ي قوىو معنوي مي باشد که قلب‏ها به آن وابسته وجانها و روحها مشتاق آن و با ارتباط با آن به يک مرحله اي از انس و آرامش مي رسند که هرگز راضي به جدايي از آن نخواهند گرديد.

و همين جاذبه قوي يکي از نکاتي است که در جذب و گرايش مردم به يک مکتب و يا يک نظريه و يا يک فرد و شخصيت موثر واقع مي شود و موجب توجه نمودن به محتواي گفته هاي آن مکتب خواهد شد. چرا که مردم حقيقت جو به طور طبيعي به دنبال شنيدن سخناني هستند که با طبيعت و فطرت آنان همخواني داشته باشد و به عبارتي ديگر ا زجان و دل آنان گفته شود و بر دل آنان نيز بنشيند.

از اين رو پيامبر اسلام که توانست در دوره کوتاه رسالت خويش تاثير بالايي بر جامعه و مردم دوران جاهلي بگذارد و افراد بسياري را به خود و دعوت هاي خود جذب نمايد ، به خاطر وجود علت هاي گوناگوني بود که يکي از آنها برخورداري آنحضرت از متن قانون اساسي اسلام (قرآن) با محتواي بسيار بالا و بلند بوده است.

مردم آنروز قبل از آنکه مجذوب پيامبر شوند مجذوب محتواي و قالب قرآن پيامبر و اسلام پيامبر مي شدند و از آن راه به پيامبر مي رسيدند اگرچه شخصيت پيامبر و رفتار وي نيز موثر بوده است.

افراد و نمونه هاي فراواني د رتاريخ اسلام وجود دارند که به رغم دشمني هاي فراوان و مانع تراشي هاي گوناگون عليه اسلام ، به خاطر جذابيت قرآن به اسلام گرايش پيدا کردند و مسلمان شدند و به سبک زندگي اسلامي روي آوردند.

مردم زمان پيامبر نيز با شنيدن صداي قرآن و توجه به محتواي زيبا و بي نظير آن به تعجب مي آمدند و از زيبايي و بلنداي محتواي آن به شگفت مي آمدند و بر اثر آن آثار معنوي بوجود آمده در نفس آنها، به سوي اسلام گرايش مي يافتند.

عن الامام علي(ع): افضل الذکر القرآن ، به تشرح الصدور و تستنير السراير. غررالحکم: 3255.

امام علي(ع) فرمود: بهترين ذکر همان قرآن است، به سبب قرآن انسان برخوردار از شرح صدر مي شود و با قرآن باطن آدمي نوراني خواهد گرديد.

رسول الله(ص): الا من اشتاق الي الله فليستمع کلام الله. کنزالعمال: 2427.

پيامبر اسلام (ص) فرمود: همانا آگاه باشيد ! هرکس مشتاق و علاقه مند به رسيدن به مقام قرب خداوند است و دلش براي خدا پرواز مي کند ، به شنيدن صورت قرآن روي آورد.

تاثيري که انسانها از شنيدن و توجه نمودن به قرآن کريم مي پذيرند به گونه اي است که در هيچ شنيدني ديگر غير ا ز قرآن ، برايشان حاصل نمي شود.، زيرا وقتي قرآن به گوش آدمي اصابت مي کند ، لذتي و شيريني و حلاوتي در قلب او احساس و ايجاد مي شود که در هيچ حال ديگري رخ نخواهد داد.

خداوند فرمود: لَوْ أَنزَلْنَا هَذَا الْقُرْءَانَ عَلَى جَبَلٍ لَّرَأَيْتَهُ‏و خَشِعًا مُّتَصَدِّعًا مِّنْ خَشْيَةِ اللَّهِ وَ تِلْكَ الْأَمْثَلُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ )الحشر:21/59).

اگر اين قرآن را بر كوهى فرومى‏فرستاديم، يقيناً آن ]كوه[ را از بيم خدا فروتن ]و [از هم‏پاشيده مى‏ديدى. و اين مَثَلها را براى مردم مى‏زنيم، باشد كه آنان بينديشند.

د رجايي ديگر فرمود:

اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ كِتَبًا مُّتَشَبِهًا مَّثَانِىَ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ثُمَّ تَلِينُ جُلُودُهُمْ وَ قُلُوبُهُمْ إِلَى ذِكْرِ اللَّهِ ذَ لِكَ هُدَى اللَّهِ يَهْدِى بِهِ‏ى مَن يَشَآءُ وَ مَن يُضْلِلِ اللَّهُ فَمَا لَهُ‏و مِنْ هَادٍ )الزمر:23/39).

خدا زيباترين سخن را به صورت كتابى متشابه، متضمّن وعد و وعيد، نازل كرده است. آنان كه از پروردگارشان مى‏هراسند، پوست بدنشان از آن به لرزه مى‏افتد، سپس پوستشان و دلشان به ياد خدا نرم مى‏گردد. اين است هدايت خدا، هر كه را بخواهد، به آن راه نمايد، و هر كه را خدا گمراه كند او را راهبرى نيست.

به همين خاطر بود که جبير بن مطعم چون به محضر پيامبر اسلام رسيد و شنيد که آنحضرت آيات سوره طور را مي خواند و تا به اينجا رسيد: (ان عذاب ربک لواقع) .

جبير تا اين آيه شريفه را شنيد به خود گفت ترسيدم که عذاب الهي مرا دريابد و در تعبير ديگر دارد که جبير گفت: قلبم د رحال پرواز کردن است. البرهان في علوم القرآن(زرکشي): 2.106.

 

تاثير پذيري فضيل بن عياض از قرآن کريم:

فضيل بن عياض سارق مسلحي بود كه راه را بر مردم مي بست و اموال مردم را سرقت مي كرد دچار انحرافهاي ديگري نيز بود. روزي دربازار فردي پارسا و مومن را ديد به او گفت خانه خود را مهيا كن امشب مي خواهم خانه تو بيايم و هركار كه دلم مي خواهد بكنم.
اين مرد پارسا خيلي نگران شد ازيك سو نگران تعرض به دختران و همسرش بود ازسوي ديگر عرض وآبرويش و اموالش شب شد نردبان آماده بود كه عياض كه معمولا عادت داشت از ديوار خانه وارد شود بالاي پشت بام آمد مرد پارسا خانواده را جمع كرد و شروع كرد به خواندن قرآن .
هنگامي كه عياض به قصد گناه از پشت بامها مي*گذشت صوت قرآن را از خانه*اي شنيد لحظه اي گوش فرا داد شخصي اين آيه را تلاوت مي كرد أَلَمْ يَأْنِ لِلَّذِينَ آمَنُوا أَن تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِكْرِ اللَّهِ وَمَا نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ وَلَا يَكُونُوا كَالَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِن قَبْلُ فَطَالَ عَلَيْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَكَثِيرٌ مِّنْهُمْ فَاسِقُونَ.الحديد/16.

 آيا براى كسانى كه ايمان آورده اند هنگامِ آن نرسيده است كه دل هايشان به ياد خدا و آن كتابِ سراسر حقى كه از جانب خدا نازل شده است خاشع شود و مانند كسانى نباشند كه قبلاً به آنان كتاب آسمانى داده شد و زمان بر آنان به درازا كشيد ، پس دل هايشان سخت شد و بسيارى از آنان عبادت خدا را رها كردند و به گناهان روى آوردند و فاسق شدند ؟
فضيل ناگهان به خود آمد فرياد زد آري آن زمان فرا رسيده است و از همان لحظه از كليه اعمال خلاف خويش توبه كرد و ديگر گرد گناه نگشت و از زاهدان و عارفان روزگار خويش شد.

 

جذابيت قرآن براي بيگانگان:

جذابيت قرآن به خاطر زيبايي و تاثير گذاري آن در دلها و جانهاي انسانها بوده است و اين امر بر همگان بسيار عجيب جلوه مي نمايد چنانكه شهيد مطهري در اين باره نگاشته است:

عجيب اين است که زيبايي قرآن زمان و مکان را در نورديده و پشت سر گذاشته است.بسياري از سخنان زيبا مخصوص يک عصر است و با ذائقه عصر ديگر جور در نمي آيد و يا حد اقل مخصوص ذوق و ذائقه يک ملت است که از فرهنگي مخصوص برخوردار مي باشند، ولي زيبايي قرآن نه زمان مي شناسد و نه نژاد و نه فرهنگ مخصوص.

همه مردمي که با زبان قرآن آشنا شدند آن را با ذائقه خود مناسب يافتند.هر چه زمان مي گذرد و به هر اندازه ملتهاي مختلف با قرآن آشنا مي شوند، بيش از پيش مجذوب زيبايي قرآن مي شوند.  مجموعه آثار استاد: ج2 .

در اين جا به طرح نمونه اي از تاثير گذاري قرآن در وجود بيگانگان و جذابيتش در نگاه آنها مي پردازيم:

ناپلئون بناپارت، سردار مشهور و امپراتور مغرور فرانسوي، نامي آشنا در ميان فاتحان نامدار تاريخ است، بناپارت، ترقي سياسي خويش را در ارتش فرانسه آغاز کرد وي در هيأت يک افسر عالي رتبه ارتش فرانسه، به مصر لشکر کشيد و با درهم شکستن قواي عثماني، براي مدتي اين کشور را اشغال کرد.
اقامت ناپلئون در مصر، ديري نپاييد. وي علاوه بر افسران نظامي، يک قشون خاورشناس و مستشرق نيز همراه داشت تا مردم مسلمان مصر را براي پذيرش تمدن! تربيت کند.
ناپلئون در هنگام اقامت خويش در مصر از برخي بناها و مراکز ديدني مصر از جمله يکي از کتابخانه هاي مهم آن ديدن کرد.
ناپلئون هنگام بازديد از اين کتابخانه، با اشاره به يکي از کتابها، از مترجم خواست کتاب را از قفسه بيرون آورد و قسمتي از آن را براي او بخواند و ترجمه کند. مترجم کتاب را بيرون آورد، اتفاقاً  قرآن بود. آياتي چند براي ناپلئون خواند و ترجمه نمود. مطالب کتاب، توجه ناپلئون را به خود جلب کرد که پرسيد اين چه کتابي است؟
ناپلئون خواست تا چند سطر ديگر از قرآن را براي او بخوانند. و اين درخواست او چند بار تکرار شد.
آنگاه، ناپلئون اين سخن مهم و قابل توجه را بر زبان راند که:
"واي به حال ما اگر مسلمانان اين کتاب را بخوانند و بدان عمل کنند! و واي به حال مسلمانان اگر ما ، ميان آنها و اين کتاب جدايي بيندازيم.  هماي سعادت، 1، 70.

 

انس با قرآن در سيره پيامبر اسلام و امامان معصوم(ع)

از آن جهت که  خانه پيامبر و اهل البيت (ع) محل نزول قرآن کريم است و آنها به فهم قرآن و انس با قرآن و عمل به آن بيشتر آشنايي دارند و به جهت اينکه آنها الگوهاي عملي براي مردم در زندگي هستند ، پس انس با قرآن را بايستي در سيره آنها بيش از ديگران مشاهده نمود و قطعا بيان و استخراج آن براي آيندگان نيز الگويي مناسب خواهد بود.

حضرات معصومين (ع) يکي پس از ديگري در طول زندگي فردي و اجتماعي شان با قرآن کريم به شدت مانوس بوده اند و هرگز خود را جداي از قرآن نمي دانستند و هميشه سخنان خود را با قرآن آميخته و براي مخاطبان خويش عرضه مي کردند تا اين مفهوم ارتباط با قرآن در جامعه حفظ شود.

از اين رو با اندک ملاحظه اي به تلاوت قرآن و ختم کامل تلاوت آن در زماني بسيار محدود در سيره آنها قابل مشاهده است.

روزي پيامبر اسلام  صلي الله عليه وآله وسلم  به سلمان فرمود:
يا سَلمانُ عليکَ بِقَراءَةِ القُرآنِ فَاِنَّ قرائَتَهُ کفّارةٌ لِلذِّنُوبِ وَ سَترٌ في النارِ وَ اَمانٌ مِنَ العذاب. مسترک الوسايل: 4/257.
اي سلمان، بر تو باد که قرآن بخواني؛ زيرا تلاوت آن گناهان را پاک و باعث نجات از دوزخ خواهد شد.
روزي رسول اکرم  صلي الله عليه وآله وسلم  به عبدالله بن مسعود که از قاريان معروف بود، فرمود: «قدري قرآن بخوان تا گوش کنم.»

ابن مسعود مصحف خويش را گشود و آياتي چند از سوره نساء خواند. هنگامي که به آيه «فکيف اذا جئنا من کلّ امةٍ بشهيدٍ و جئنا بک علي هولاء شهيداً) سوره نساء: 41.  رسيد، چشمان رسول اکرم  صلي الله عليه وآله وسلم  پر از اشک شد و فرمود: «ديگر کافي است.» مجمع البيان، ج 3، 89.
کان الرضا ـ عليه السلام ـ يکثر باللّيل في فراشه من تلاوة القرآن فاذا مرّ بآيةٍ فيها ذکرُ جَنّةٍ او نارٍ بَکي و سألَ الله الجنة و تعوَّذَ به من النار.» فضائل القرآن، ص 43.

امام رضا  عليه السلام  شب هنگام در بستر خويش، بسيار قرآن تلاوت مي کرد و هنگامي که به آيه اي درباره بهشت يا دوزخ مي رسيد، مي گريست، از خدا بهشت مي طلبيد و از دوزخ به او پناه مي برد.
حتي آنهايي که به جهت وضعيت زماني و موقعيت سياسي اجتماعي زمان خود به ناچار براي القاء و ترويج فضاي معنوي و هدايت  مردم همانند امام سجاد(ع) به موضوع دعا روي آوره اند نيز در دعاهايشان به همين انس با قرآن تصريح کرده و در دعاها گنجانده شده است.

از ادعيه صحيفه سجاديه چنين به دست مي آيد که امام زين العابدين عليه السلام قرآن را تلاوت و آن را بارها ختم مي کرده است و در دعاي 42 صحيفه به همين نکته تصريح مي کند ،  چنانکه در طليعه آن عرضه مي دارد: أَللَّهُمَّ إنَّكَ أَعَنْتَنِي عَلَى خَتْمِ كِتَابِكَ...  با خدايا، تو مرا ياري کردي تا تلاوت کتابت را به پايان برم.

در برخي روايات نيز نقل شده است که آن حضرت صوتي نيکو داشت: كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ص أَحْسَنَ النَّاسِ صَوْتاً بِالْقرآن (کليني، 1365، ج2، ص 616).

و در برخي از دعاها از ايات متعدد قرآن استفاده کرده و آنهارا به عنوان بخش مهمي از دعا به شمار آورده يعني دعاها را با قرآن آميخته نموده تا براي خواننده و کسي که مي خواهد دعا بخواند به طور نا خود آگاه با قبرآن نيز انس و ارتباطي براي برقرار شود.

در همين مسير گاهي به کلام الهي بودن آيه قرآن اشاره کرده است مثلا مي خوانيم: فَقُلْتَ وَقَوْلُكَ الْحَقُّ الاصْـدَقُ وَأَقْسَمْتَ وَقَسَمُكَ الاَبَرُّ الاَوْفى: (وَفِي آلسَّمَاءِ رِزْقُكُمْ وَمَا تُوعَدُونَ) ثُمَّ قُلْتَ: (فَوَرَبِّ السَّمَاءِ وَالاَرْضِ إنَّهُ لَحَقٌّ مِثْلَ مَا أَنَّكُمْ تَنْطِقُوْنَ). (دعاي 29 بند 4 و 5).

 پس چنين گفته اي  و گفتارت حق و صادق ترين است و سوگند ياد کرده اي و سوگندت راست ترين و رسا ترين است «و روزي شما و آنچه بدان وعده داده شده ايد، در آسمان است»، سپس فرموده اي:  « پس سوگند به پروردگار آسمان و زمين، همانگونه که شما سخن مي گوييد، اين گفته حق است.»

و گاهي بدون اشاره به  متن آيه قرآن، آنرا در بين جملات دعا  به کار برده است، مثلا در دعاي اول مي خوانيم: قَبَضهُ إلَى ما نَدَبَهُ إلَيْهِ مِنْ مَوْفُورِ ثَوَابِهِ أَوْ مَحْذُورِ عِقَابِهِ، لِيَجْزِيَ الَّذِينَ أَساءُوا بِمَا عَمِلُوا، وَ يَجْزِىَ الَّذِينَ أَحْسَنُوا بِالْحُسْنَى عَدْلاً مِنْهُ (دعاي 1 بند 6)، به سوي آنچه فرا خوانده، از پاداش فراوان يا عذاب دردناک، راهي مي سازد، تا از سر عدالت خود، آنان را که بد کرده اند به مقدار کردارشان کيفر دهد و آنان را که نيکي کرده اند، به نيکويي پاداش بخشد.

و اين شيوه انس هميشگي با قرآن در قالب عمل به ايات الهي نيز در دعاهاي آنحضرت تبلور يافته است

مثلا قرآن کريم مي فرمايد: إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا (احزاب:56).

 و از همين رو ما در جاي جاي صحيفه سجاديه ملاحظه مي کنيم  که حضرت دعاهاي خود را با صلوات آميخته است و کمتر صفحه اي يافت مي شود که صلوات بر محمد و آل محمد در آن نباشد.

اين توجه ويژه به قرآن کريم در سيره امامان معصوم ما را به فهم دقيق تر اين بيان امام صادق(ع) مي رساند که فرمود: هر  جواني که قرآن بخواند و شايد مقصودشان اين باشد که استمرار به قرائت قران داشته باشد ،  قرآن با گوشت و خون آن مختلط خواهد شد و در همه موارد از قرآن استفاده مي کند  مَنْ قَرَأَ الْقرآن وَ هُوَ شَابٌّ مُؤْمِنٌ اخْتَلَطَ الْقرآن بِلَحْمِهِ وَ دَمِهِ. کليني، 1365، ج2، ص 603.

 

مراحل انس با قرآن:

انس با قرآن و ايجاد يک زندگي معنوي همانند ساير امور مربوط به حيات بشري داراي مراتب و مراحل گوناگوني است که هر کسي مي تواند به اندازه توان و تلاش خود به آن مرحله دست يابد از اين رو هيچ کسي نمي تواند مدعي شود که از انس با قرآن محروم خواهد ماند.

علت اين تقسيم بندي و داراي مراتب بودن نيز اين است که قرآن داراي مراتب گوناگوني از فهم و ارتباط است.

در روايتى از امام صادق(ع) نقل شده  که فرمود: كتاب اللّه على أربعة: العبارة للعوام, الاشارة للخواص, اللطائف للأولياء, والحقائق للأنبياء.4
کتاب خداوند داراي چهار مرتبه است 1 – عبارات . 2 – اشارات. 3 – لطايف. 4 – حقايق.

عبارات قرآن مربوط به عموم مردم است و از اشارات قرآن تنها خواص برخودار خواهند بود و اولياي الهي به لطايف آن و انبياي الهي به حقايق آن دست پيدا خواهند  نمود.

از اين رو مي توان انس با قرآن را نيز به همين مراتب و يا بيشتر تقسيم نمود و براي انس بيشتر با قرآن از راههاي گسترده اي نيز استفاده نمود که به فهرست برخي ها اشاره مي نمايم.

 

الف) نگاه  به قرآن.
در روايتي از پيامبر(ص) آمده است: اُعطوا أعينكم حظّها من العبادة», قالوا: «وما حظّها من العباده؟», قال: النظر فى المصحف والتفكّر فيه والاعتبار عند عجائبه. ميزان الحکمه: 3/2464.
چشمانتان, بهره اى از عبادت دارند كه بايد به آنها ببخشيد». سؤال كردند: «نصيب آنها از عبادت چيست؟». فرمود: نگاه كردن به قرآن و فكر كردن در آن و پند گرفتن از شگفتى هاى آن.

ب) حضور در جلسات قرائت قرآن و گوش دادن به صداي  قرآن:
اگر كسى به هر دليل از قرائت قرآن ناتوان است, مى تواند به آن گوش فرا دهد. پيامبر(ص)  فرمود:
من استمع الى آية من كتاب اللّه تعالى كتب له حسنة مضاعفة, و من تلاها كانت له نوراً يوم القيامة. مسند احمد: 2/341.
هركس به آيه اى از كتاب خدا گوش فرا دهد, خداوند براى او حسنه مضاعف مى نويسد و هركس آن را تلاوت كند, آيات آن همچون نورى در قيامت برايش جلوه خواهد كرد.

ج) تلاوت قرآن
يکي از راههاي برقراري ارتباط با قرآن کريم و ايجاد انس با اين کتاب مقدس ، تلاوت و قرائت آيات آن است که در قرآن و روايات نيز بسيار مورد توصيه واقع شده است و براي آن پاداش فراواني را نيز بيان داشته اند.

در قرآن كريم خداوند فرموده است:
ان الّذين يتلون كتاب اللّه و أقاموا الصلاة وأنفقوا مما رزقناهم سرّاً وعلانية يرجون تجارة لن تبور ليوفيهم أجورهم و يزيدهم من فضله انّه غفور شكور. فاطر: 29

در حقيقت، كسانى كه كتاب خدا را مى‏خوانند و نماز برپا مى‏دارند و از آنچه بديشان روزى داده‏ايم، نهان و آشكارا انفاق مى‏كنند، اميد به تجارتى بسته‏اند كه هرگز زوال نمى‏پذيرد.
در روايتي نيز پيامبر اكرم(ص) فرمود:
ان البيت اذا كثر فيه تلاوة القرآن كثر خيره واتّسع أهله و أضاء لأهل السماء كما تضىء نجوم السماء لأهل الدنيا. کافي: 2/62.

خانه اي که در آن قرآن بسيار تلاوت شود خير آن خانه زياد خواهد شد، اهل آن خانه از وسعه روزي برخوردار خواهند شد، و از آن خانه نوري ساطع خواهد شد که اهل آسمان را روشني بخشد همانگونه که ستارگان اهل دنيا را روشني مي بخشند.
و نيز در روايتى ديگر, امام صادق(ع) فرمود:
القرآن عهد اللّه الى خلقه ينبغى للمرء المسلم أن ينظر فى عهده وأن يقرأ منه فى كلّ يوم خمسين آية. کافي: 2/609.
قرآن, ميثاقى است بين خالق و مخلوق و شايسته است يك مسلمان, هر روز به اين عهدنامه نظر كند و حداقل پنجاه آيه از آن را بخواند.

همه اين موارد بيانگر مقدار تاثير گذاري تلاوت قرآن در روح و جان آدمي است که مايه ارتباط و انس خواهد بود.

امام علي(ع) :  من أنس بتلاوة القرآن لم يوحشه مفارقة الاخوان .  عيون الحكم والمواعظ  ص 437.

کسي که باتلاوت قرآن انس بگيرد، ديگر تنهايي هايي که از جدايي دوستان حاصل مي شود او رابه وحشت نخواهد انداخت.

 

د) حفظ قرآن:

حفظ قرآن يکي از راهکارهاي مهم برقراري ارتباط با قرآن است که شامل همگان و در همه جا نيز مي شود يعني انسان مي تواند براي حفظ قرآن از همه زمانها و مکانها و همه افراد استفاده کند و پس از حافظ شدن نيز در همه جا از ارتباط با قرآن بهره ببرد چرا که سينه او مي شود جايگاه حمل قرآن و او حامل قرآن خواهد بود.

قال الامام الصادق(ع): الحافظ للقرآن العامل به مع السفره الکرام. وسايل الشيعه: 6/176.

امام صادق فرمود:  حافط قرآن که به آن عمل کند او همراه و همنشين سفيران بزرگ باکرامت الهي خواهد بود.

و البته وظيفه حکومت اسلامي نيز فراهم نمودن زمينه هاي گوناگون براي برقراري رابطه عموم مردم با قرآن است و توصيه ها يمقام معظم رهبري در باره ترويج مساله حفط قرآن نيز در همين مسير قابل ارزيابي است که نهضت انس با قرآن در جامعه پديد آيد.

 

ه) تدبّر در قرآن
از آنجا که قرآن اثري عميق و داراي مفاهيمي بسيار ژرف و قابل تعمق و تامل است بايستي بيش از هر چيزي ديگر مورد تدبر و بررسي برا ي فهم درست و صحيح و بکار گيري در امور زندگي قرار گيرد ازاين رو خود قرآن نسبت به تدبر در آن تاکيد ورزيده است چرا که تدبر يكى از عالى ترين مراحل ارتباط با قرآن, انديشيدن در آيات الهى است:
أفلا يتدبّرون القرآن ولو كان من عند غير اللّه لوجدوا فيه اختلافاً كثيراً. نساء: 82.
رواياتى نيز وجود دارند كه در آنها توصيه شده از قرائت آيات رحمت, مسرور و از قرائت آيات مشتمل بر وعده عذاب, محزون شويد.

از ابوذر نقل شده  كه پيامبر(ص) يك ثلث شب, اين آيه را تكرار مى كرد كه: ان تعذّبهم فانّهم عبادك وان تغفر لهم فانّك أنت العزيز الحكيم. (مائده: 118) . بحارالانوار: 16/293.

 از امام على(ع) نقل شده است كه قرآن را به سرعت قرائت نكنيد و در پى آن نباشيد كه سوره را به آخر برسانيد; قلوبتان بايد به خشوع درآيد. نهج البلاغه, خطبه 110

قال ابوعبد الله(ع): ينبغي لمن قرا القرآن اذا مر بآيه من القرآن فيها مساله او تخويف ان يسال الله عند ذالک خير ما يرجوا و يساله العافيه من النار و من العذاب. وسايل الشيعه: 6/171.

امام صادق فرمود: براي قار يقرآن شايسته و سزاوار است که هرگاه به هنگام قرائت به آيه اي از آن برخورد مي کند که در آن درخواست و يا تهديدي باشد از خداوند بهترين چيزي که اميد به آن دارد را طلب کند يعني عافيت از آتش و سلامت از عذاب را بخواهد.

 

و) توجه به تفسير قرآن:

بدان جهت که قرآن براي ما نازل شده ولي به قدر فهم ما نازل نشده بلکه بالاتر از فهم انسانهاي عادي نازل شده است نيازمند تفسير و بيان واقعيت ها و بطون قرآن است چرا که هر چه در قرآن غور بيشتري صورت بگيرد قابليت اين را دارد که مورد بهره برداري بيشتر قرار گيرد.

و پرده هاي فراوانتري از روي فهم آن برداشته شود و به معارف قوي تر دست يافته شود البته تفسير را بايستي از اهل فن و اهل تفسير جستجو کرد چرا که بدون استفاده ا زاهل فن و ابزار صحيح و روش هاي درست انسان ممکن است به تفسير به راي منجر شود که بسيار خطر ناک است.

 

ز) عمل به قرآن.

بدان جهت که قرآن قانون اساسي است که براي عمل کردن و بکار بستن براي انسان نازل شده است بهترين نوع برقراري ارتباط با آن همان عمل کردن به مضمون و دستورات آن خواهد بود.
در روايتى امام على(ع) فرمود:
يا حملة القرآن! اِعملوا فان العالم من عمل بما علم و وافق عمله علمه و سيكون أقوام يحملون العلم لايجاوز تراقيهم, يخالف سريرتهم علانيتهم. كنز العمّال, ج9, ص294.
اى كسانى كه عالِم به قرآن هستيد, به آن عمل كنيد; چون عالم كسى است كه به آنچه مى داند, عمل مى كند و عمل او مطابق علمش است. به زودى مردمى خواهند آمد كه علمشان از گلوهاى آنها تجاوز نمى كند و باطنشان با رفتار ظاهر آنها مخالف است.