سوال: چرا دینداری در دوران غیبت کبری سخت و دشوار است؟

پاسخ:

در روایات فراوان براین نکته تاکید شده که دینداری در دوران غیبت سخت است، اما سوال مهمتر در این جا این است که چرا دینداری این دوران این قدر مشکل و سخت خواهد بود؟ و چه خصوصیتی در این فضای زمانی طولانی نهفته است که مراقبت بر دینداری در آن برای مسلمانان و شیعیان سخت جلوه می نماید؟

اگرچه ممکن است حکمت هایی وجود داشته باشد که برای ما دست یافتن به آنها مقدور نباشد ولی برخی را می توان با تامل و دقت در معارف دینی به دست آورد که در اینجا به نمونه هایی از آن توجه می نماییم.

الف) دشواری در معرفت نسبت به وظایف و تکالیف

یکی از حکمت های دشواری دینداری در دوره غیبت کبری می تواند به این جهت باشد که تشخیص وظیفه در آن دوران سخت و مشکل است.

پیمودن راه وقتی آسان می شود که راه را صحیح شناخته باشی، و تا راه را نشناسی پیمودن آن بسیار مشکل خواهد بود و احتمال رفتن به بیراهه فراوان است، دوره غیبت کبری به جهت اینکه دست ما از امام در ظاهر کوتاه است ، شناخت ما از راه صحیح و اینکه وظیفه ما چیست مشکل می باشد و در نتیجه انسان متدین که بخواهد با انجام وظیفه خود ف دین خود را در ان دوران مراقبت کند ، برایش دشوار و سخت خواهد بود.

روایات اسلامی نیز  به این موضوع پرداخته اند.

حضرت امام سجاد (عليه السلام) مي‌فرمايند:  إِنَّ لِلقائِم مِنَّا غَيبَتَين إِحداهُمَا أَطوَلُ مِنَ الأُخری ... و أَمّا الأُخری فَيَطُولُ أَمَدُهَا حَتّی يَرجَعَ عَن هذَا الأَمرِ أَکثَرُ مَن يَقُولُ بِهِ فَلَا يَثبُتُ عَلَيهِ إِلَّا مَن قَوِيَ يَقِينُهُ وَ صَحَّت مَعرِفَتُهُ وَ لَم‌يَجِد فِي نَفسِهِ حَرَجاً مِمّا قَضَينَا وَ سَلَّمَ لَنا أهلَ البَيتِ. کمال الدين و تمام النعمة جلد 1 باب 29 ص 323 و 3.

همانا براي قيام کننده‌ي از ما، دو غيبت وجود دارد که يکي از اين دو طولاني‌تر از ديگري است ... و اما ديگري، پس مدّت آن طولاني مي‌شود تا اين‌که غالب کساني که به او اعتقاد داشتند، از اين اعتقاد برمي‌گردند و کسي بر اين امر ثابت نمي‌ماند مگر اين‌که يقينش قوي و معرفتش صحيح باشد و در دلش حرجي از آن‌چه حکم مي‌کنيم نبوده و تسليم ما اهل بيت باشد.

ب) فاصله زمانی طولانی موجب قساوت قلب می شود

یکی از جهاتی که در دوران غیبت طولانی و کبری رخ خواهد داد این است که به خاطر فاصله زمانی طولانی که میان مردم و امام و رهبر ظاهری امت ، ایجاد شده ، موجب خواهد شد که مردم در اثر این جدایی به قساوت وسختی قلب و نفوذ ناپذیری نصیحت و موعظه دچار شوند و این زمینه انحراف د ردین را فراهم می نماید و پرواضح است در فضایی که زمینه انحراف وجود داشته باشد ، دینداری سخت و دشوار خواهد بود.

خداوند در قرآن می‌فرماید: (وَ لا یَکُونُوا کَالَّذینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلُ فَطالَ عَلَیْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَ کَثیرٌ مِنْهُمْ فاسِقُون). حدید: 16.

و مانند کسانى نباشند که از پیش به آن‌ها کتاب داده شد و [عمر و] انتظار بر آنان به درازا کشید، و دل‌هایشان سخت گردید و بسیارى از آن‌ها فاسق بودند.

امام حسن عسکری (علیه السلام) در مورد غیبت فرزندش می‌فرماید: بر اثر طولانى بودن مدت غیبتش، دلها قساوت می‌گیرد و جز افرادى که خداوند مهر ایمان بر دلشان زده و با امداد غیبى مورد تایید قرارشان داده است کسى در راه اعتقاد به وى ثابت نمی‌ماند. کمال الدین و تمام النعمه، ج2، ص 524، ح4.

ج) فراوانی افکار گوناگون و اندیشه های صحیح و سقیم

یکی دیگر از جهات سختی دینداری دوران غیبت می تواند این باشد که دوران غیبت هر چه از آغازش دور می شویم و طولانی می شود ، دنیا مملو از وجود افکار و اندیشه ها ی صحیح و ناصحیح می گردد و تضارب افکار به طور طبیعی موجب ریزش و رویش افکار خواهد شد که ریزش برای آنهایی است که از قوت دینی کمتری برخوردار هستند ، و مشخصا می توان گفت که مراقبت بر دینداری این دوران با وجود افکار متفاوت و حتی وارداتی غیر دینی ، بسیار مشکلتر خواهد بود، شاید همین تعبیری که امروزه رایج است به عنوان تهاجم فرهنگی ، حکایت از همان سختی دینداری دوران غیبت خواهد داشت ، چرا که تهاجم فرهنگی دین و دینداری مردم را نشانه می رود و متاسفانه ما نیز در حوزه غفلت به سر می بریم.

د) ظواهر فریبنده و جذاب دنیا و جلوه های آن

فریبندگی دنیا یک امر طبیعی و قراردادی در نهاد دنیا است، و همیشه نیز اینگونه بوده است، و پیشرفت های مهم دنیا نیز در یکی از جهاتی که نمایان می شود و تجلی پیدا می کند ، جهت ظاهری و تجملات فریبنده آن می باشد ، و تجملات دنیایی برای چشمان همگان جذاب دوست داشتنی و فریبنده خواهد بود، و به فرموده حضرات معصومین(ع): حب الدنیا راس کل خطیئه. گرایش به دنیا سرآمد همه خطاها و گناهان است

دوران غیبت نیز به جهت پیشرفت های مادی که حاصل شده و می شود ، چنانچه انسان مراقبت دقیقی بر زندگی و سبک زندگی خود بر مبنای رعایت مسایل دینی و اسلامی نداشته باشد ، او هم جذب فریبندگی های دنیا خواهد شد، از این رو دینداری دوران غیبت بسیار سخت می باشد.

ه) امتحان و آزمون بیشتر

امتحان و آزمایش همیشه برای انسان تصوری از میدان پر خطر را به نمایش می گذارد و بسیاری از افراد نیز در مواجهه با آن احساس لرزش و ترس می کنند ، و د رنتیجه امتحان برای همه سخت است.

دوران غیبت نبز به مقتضای فرهنگ انتظار که با امتحان و آزمون هماهنگ است ، سختی ورود به عرصه امتحانات الهی بیشتر به نمایش گذارده می شود، و تشخیص انسانهای متدین از غیر متدین نیز در فرهنگ اسلامی و قرآنی بر پایه امتحانات الهی می باشد ، پس دینداری و ثبات متدین بودن افراد در دوران غیبت سخت تر خواهد بود.

تنها راه دینداری دوران غیبت

با توجه به مطالبی که در بالا ذکر شد و حکمت هایی که برای سختی دینداری دوران غیبت یادآوری شد ، تنها سوالی که برای انسان بوجود می آید این است که راهکار دینداری و مقاومت بر دینداری در دوران غیبت چیست؟ زیرا نمی شود که انسان به دینداری بی توجه باشد و مراقبت بر دین خود ننماید، از این جهت باید به دنبال راهکار ثبات دینداری دوران غیبت گشت.

از این جهت وجود مقدس امام زمان(ع) خودشان برای اینکه مردم وظیفه خود را به درستی تشخیص دهند و فریب تهاجم فرهنگی را نخورند و سختی دینداری را بر خود آسان کنند ، در توقیع خود توصیه فرمودندکه در دوران غيبت کبري به فقهاي جامع الشّرايط مراجعه کنند ، چرا که نايبان عام ايشان محسوب مي‌شوند و از این راه می توانند به دینداری صحیح دست یابند.

 در توقيع صادره چنين آمده است: وَ أَمّا الحوادِثُ الوَاقِعَةُ فَارجِعُوا فِيهَا إلَی رُوَاةِ أَحَادِيثِنَا فَإِنَّهُم حُجَّتِي عَلَيکُم وَ أَنَا حُجَّةُ الله عَلَيهِم.  احتجاج ص 28.

و اما در رخداد ها و حوادث پيش‌آمده  به روايان احاديث ما مراجعه نماييد، چرا که  آن‌ها حجت من بر شمايند و من حجّت خدا بر آن‌ها هستم.